రాయచూరు యుద్ధం, భారతదేశంలోని రాయచూరు పట్టణంలో 1520 లో విజయనగర సామ్రాజ్యానికి, బీజాపూర్ సుల్తానులకు మధ్య జరిగింది. ఇది విజయనగర సే నలకు నిర్ణయాత్మక ఘనవిజయంగా మారింది. శ్రీకృష్ణదేవరాయలు బీజాపూర్ పాలకుడిని ఓడించి కృష్ణానది మీదుగా నెట్టివేయబడ్డాడు.
రాయచూరు కోటను 1284 లో కాకతీయ రాజు రుద్రుడు నిర్మించాడు. కాకతీయుల పతనం తరువాత ఈ కోట విజయనగర సామ్రాజ్యం చేజిక్కించుకుంది. అప్పటి నుంచి ఈ కోట దాదాపు రెండు శతాబ్దాలుగా వివాదంలో ఉంది. ఈ కోటతో పాటు ఉత్తర దక్కన్ లోని ఇతర ప్రాంతాలను 1323 లో ముహమ్మద్ బిన్ తుగ్లక్ స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. బహమనీ సుల్తానేట్ 1347 లో ఈ కోటను స్వాధీనం చేసుకుంది. సాళువ నరసింహదేవరాయలు రాయచూరు నగరాన్ని బహమనీల నుండి తిరిగి స్వాధీనం చేసుకోవడానికి ప్రయత్నించి విఫలమయ్యాడు. రాయచూరు యుద్ధానికి బీజం 1520 లో పడింది. ఆ సంవత్సరంలో, కృష్ణదేవరాయలు తన సేవలో సయ్యద్ మరైకర్ అనే ముస్లింను గుర్రాలు కొనడానికి పెద్ద మొత్తంలో డబ్బు ఇచ్చి గోవాకు పంపాడు. మరైకర్ కృష్ణదేవరాయల నమ్మకాన్ని వంచించి ఆ డబ్బుతో ఆదిల్ షా వద్దకు వెళ్లి అతని సైన్యంలో చేరాడు. కృష్ణదేవరాయలు మరైకర్ ను డబ్బుతో సహా తిరిగి ఇవ్వాలని ఆదిల్ షా ను ఆదేశించాడు. ఆ ఆదేశాన్ని తిరస్కరించడంతో కృష్ణదేవరాయలు రాయచూరు పై భారీ దాడికి విస్తృత ఏర్పాట్లు చేశాడు.
రాయచూరులో కృష్ణదేవరాయల సైన్యాలకు, బీజాపూరు సుల్తానులకు మధ్య యుద్ధం జరిగింది. విజయనగర సైన్యానికి ప్రధాన సేననధిపతి సాళువ తిమ్మరుసు. విజయనగర సైన్యంలో 32,600 అశ్వికదళం, 551 ఏనుగులు ఉండేవి. బీజాపూర్ సుల్తానేట్ లో 7,000 అశ్వికదళం, 250 ఏనుగులు ఉండేవి. కృష్ణదేవరాయలకు 700,000 మంది సైనికులతో కూడిన పదాతిదళం ఉండేది. 1,20,000ల పదాతిదళం, 18,000 గుర్రాలు, 150 ఏనుగుల బలమైన సైన్యంతో ఆదిల్ షా రాయచూరును విడిపించేందుకు కదిలాడు. శ్రీకృష్ణదేవరాయల సైన్యం అధిక సంఖ్యలో ఉన్నప్పటికీ, ఆదిల్ షాకి ఫిరంగుల ప్రయోజనం గణనీయంగా ఉంది. ఆదిల్ షా సైన్యం కృష్ణా నది వద్దకు చేరుకోగానే విజయనగర దళాలు అడ్డుకున్నాయి. రెండు సైన్యాలు యుద్ధానికి సిద్ధమయ్యాయి. ఇరు సైన్యాలు ఒక రాత్రి సాయుధులై యుద్ధ సన్నాహాలు చేసుకున్నాయి. మరుసటి రోజు ఉదయం కృష్ణదేవరాయలు శత్రువులపై దాడికి ఆదేశించాడు. యుద్ధ ప్రారంభంలో పురోగతి సాధించినప్పటికీ బీజాపురిల నుండి భారీ ఫిరంగి దాడులను ఎదుర్కొనవలసి వచ్చింది. హిందూ సేనలు అశాంతితో వెనుదిరిగాయి. కృష్ణదేవరాయలు ప్రతిదాడికి తన సైన్యాలను సమీకరించాడు. విజయనగర నాయకుడైన కృష్ణదేవుడు పారిపోయే బదులు సైనికుడిగా చనిపోతానని ప్రతిజ్ఞ చేస్తూ తన మిగిలిన సైన్యాలను ప్రోత్సహించాడు. నమ్మకమైన అధికారులను పిలిచాడు. వారందరూ కలిసి శత్రువుపై భీకర దాడి సలిపారు. ఊహించని ఈ ఎదురుదాడికి ఆదిల్ షా సైన్యం వెనక్కు తగ్గడానికి దారితీసింది. ఇది చాలా గందరగోళానికి దారితీసి ఇరువైపులా భారీ ప్రాణనష్టం సంభవించేందుకు దారితీసింది. విజయనగర సైన్యంలో 16,000 మందికి పైగా మరణించగా, బీజాపురిలు మీర్జా జహంగీర్ తో సహా అనేక మందిని కోల్పోయారు. సలాబుత్ ఖాన్ వంటి ఐదుగురు ముఖ్యమైన సేనా నాయకులను, విజయనగర సైన్యం బందీలుగా పట్టుకున్నారు. శత్రువుల తిరోగమనాన్ని గమనించిన కృష్ణదేవరాయ సేనాధిపతులు యుద్ధాన్ని కొనసాగించడానికి అనుమతి కోరారు. అయితే శాంతికి ప్రాధాన్యమిస్తూ తన సైన్యాన్ని ఉపసంహరించుకోవాలని ఆదేశించారు. బీజాపురిల శిబిరాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత, కృష్ణదేవరాయలు 100 ఏనుగులు, 400 ఫిరంగులు, గుడారాలు, గుర్రాలు, ఎద్దులు మరియు ఇతర జంతువులుతో సహా పట్టుబడిన మహిళలను సన్మానించి, చనిపోయిన వారికి అంతిమ సంస్కారాలు నిర్వహించి అందరికీ క్షమాబిక్ష ప్రసాదించాడు.
యుద్ధం ముగియడంతో కృష్ణదేవరాయలు రాయచూరు ముట్టడి పూర్తిచేశాడు. ఈ యుద్ధంలో క్రిస్టోవావో డి ఫిగుయెరెడో నాయకత్వంలోని పోర్చుగీసు దళం అగ్ని ఫిరంగులు ఉపయోగించి రాయచూర్ కోటను జయించడానికి సహాయపడింది. నైరాశ్యంలో కూరుకుపోయి, తమ గవర్నరు హత్యకు గురికావడంతో బీజాపూరు సైన్యం లొంగిపోయింది. పోర్చుగీసు కథనాల ప్రకారం, ఫిరంగులను బీజాపూర్ సుల్తానులు విరివిగా ఉపయోగించారు; విజయనగర సామ్రాజ్యం వాటిని చాలా తక్కువగా ఉపయోగించింది. బీజాపూర్ సుల్తానేట్ మెరుగైన అగ్ని ఫిరంగుల శక్తిని కలిగి ఉన్నప్పటికీ విజయనగర సామ్రాజ్యం విజయం సాధించింది.
రాయచూరు నగరం లొంగిపోవడంతో కృష్ణదేవరాయలు అందులోకి విజయవంతంగా ప్రవేశించారు. రాయచూరుకు చెందిన బీజాపురి సేనాధిపతుల పట్ల కృష్ణదేవరాయలు నిర్దాక్షిణ్యంగా ఉండండంతో అనేక మంది బీజాపురి సేనాధిపతులు తమ భూములను కోల్పోయారు.
తరువాత కృష్ణదేవరాయలు ఉత్తరాన బీజాపూర్ వరకు తన సైన్యాన్ని నడిపించి దానిని ఆక్రమించాడు. విజయనగరానికి తిరిగి వచ్చిన తరువాత, కృష్ణదేవరాయలు ఇస్మాయిల్ ఆదిల్ ఖాన్ అనే రాయబారిని ఆహ్వానించాడు, అతను రాయచూర్ కోటతో సహా స్వాధీనం చేసుకున్న వస్తువులను తిరిగి ఇవ్వమని అభ్యర్థించాడు. ఆదిల్ షా జరిగిన తప్పులకు పశ్చాత్తాపం ప్రకటించాలనే షరతుపై శ్రీ కృష్ణదేవరాయలు ఇందుకు అంగీకరించాడు. ముద్గల్ లో సమావేశం జరగాల్సి ఉండగా, కృష్ణదేవరాయలు వచ్చేసరికి ఆదిల్ షా గైర్హాజరయ్యాడు. కోపోద్రిక్తుడైన శ్రీకృష్ణదేవరాయలు బీజాపూర్ పై దాడి చేశాడు. ఆదిల్ షా పారిపోగా కృష్ణదేవరాయలు రాజభవనాన్ని ఆక్రమించాడు.ఆదిల్ షా సంప్రదింపులు జరిపేందుకు ప్రయత్నించాడు, కాని అతని రాయబారి అసద్ ఖాన్ లారీ అతనికి ద్రోహం చేశాడు. సమావేశం విఫలం కావడానికి సలాబత్ ఖాన్ అనే సేనాని జోక్యం ఉందని అసద్ ఖాన్ ఆరోపించారు. ఆ అబద్ధాన్ని నమ్మిన కృష్ణదేవరాయలు సలాబత్ ను ఉరి తీయమని ఆదేశించాడు. అసద్ ఖాన్ తన లక్ష్యాన్ని సాధించి పారిపోయాడు. రాయబారి మోసానికి ఆగ్రహించిన కృష్ణదేవరాయలు బీజాపూరుపై దండెత్తి విధ్వంసం సృష్టించి కొన్ని నగరాలను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. సాగర్ వద్ద, అతను పెద్ద సైన్యాన్ని ఎదుర్కొన్నాడు. రెండు వైపులా భారీ ప్రాణనష్టంతో జరిగిన ఈ నిర్ణయాత్మక యుద్ధంలో శ్రీకృష్ణదేవరాయలు గెలిచాడు. గుల్బర్గా జిల్లాలోని షోరాపూర్, కెంబాలో కూడా కృష్ణదేవరాయలు గెలిచారు . ఆదిల్ షా చెరలో బందీగా ఉన్న బహమనీ వంశానికి చెందిన మాజీ రాజు ముగ్గురు కుమారులను బయటకు తీసి పెద్దవాడిని దక్కను రాజుగా ప్రకటించాడు. ఒకే దక్కన్ సార్వభౌమాధికారం శిథిలాల మీద స్థిరపడిన ఐదుగురు సుల్తానుల పాలనను విచ్ఛిన్నం చేయడానికి చేసిన ఈ ప్రయత్నం వారి ఉమ్మడి శత్రువైన శ్రీకృష్ణదేవరాయల పట్ల వారి శత్రుత్వాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేసింది. ఆదిల్ షా ఆధీనంలో ఉన్న బెల్గాంపై దాడికి కృష్ణదేవరాయలు సన్నాహాలు ప్రారంభించాడు. అయితే అదే సమయంలో కృష్ణదేవరాయలు తీవ్ర అస్వస్థతకు లోనై యుద్ధ ప్రణాళికను అమలు చేయలేక నలభై అయిదేళ్ల వయసులో 1530లో మరణించాడు. కృష్ణదేవరాయల తరువాత అచ్యుత దేవ రాయలు విజయనగర రాజ్యాన్ని పాలించారు.
More Stories